Krónan á krossgötum?

Vaxtamunur við útlönd er í sögulegu hámarki, ekki síst eftir 0,75% lækkun bandaríska seðlabankans í gær. Þar með er vaxtamunur krónu og bandaríkjadals nú meiri en 10% þar sem "FED" er með 3,5% vexti en "SED" er enn með 13,75%. Má segja að ríki ógnarjafnvægi í gengismálum þar sem gengið helst hátt vegna hárra vaxta. Seðlabankinn hefur þurft að glíma við verðbólgu um nokkuð skeið, fyrst vegna þenslu á Íslandi og svo að undanförnu vegna hækkana á hrávöru, matvöru og eldsneyti. Í dag er ástandið afar viðkvæmt þegar lánakrísa skekur bankakerfi heimsins. Hættan við hratt lækkandi vexti í þessu ástandi er gengisfall krónunnar og verðbólga vegna hækkunar á gjaldeyri.

Eftir að frelsi var gefið í gjaldeyrisviðskiptum fyrir rúmum tuttugu árum hafa Íslendingar notið mikils hagvaxtar en jafnframt aukið skuldir sínar í erlendum gjaldeyri. Miklar fjárfestingar vegna "útrásarinnar" hafa verið fjármagnaðar með erlendum lánum. Þá hafa heimilin og fyrirtækin aukið skuldsetningu sína í erlendri mynt. Flótti úr hávaxtalánum vegna húsnæðis yfir í erlend lán er eitt stærsta skrefið - svo ekki sé minnst á bílalánin. Laun eru enn í krónum og svo blessaður yfirdrátturinn ;)

Að mörgu leyti var stigið það skref með frjálsum gjaldeyrisviðskiptum að fólk gæti valið. Á margan hátt má segja að Seðlabankinn hafi verið í erfiðri stöðu með stíft verðbólgumarkmið. Útkoman er þröng staða fyrir krónuna þar sem hún er hátt verðlögð vegna hárra stýrivaxta.

Spyrja má hvers vegna 13.75% stýrivextir skuli ekki bíta betur á verðbólguna. Svarið liggur að hluta í því að húsnæðislán eru flest með föstum vöxtum. Í seinni tíð vegur svo þungt hvað mikill hluti almennra lána eru í erlendri mynt. Stýrivextirnir bíta þá fastast í yfirdráttalán og óverðtryggð lán. Sumir hafa gengið svo langt að segja okkur búa við "þrjá gjaldmiðla"; íslensku krónuna, verðtryggðu krónuna og svo erlenda mynt.

Að síðustu hafa svo bankastofnanir sóst eftir því að skrá sig í erlendri mynt. Þar með væri búið að kippa miklu undan krónunni.

Á þessum tímamótum er rétt að vega og meta kosti krónunnar við þessar aðstæður.

Ef við viljum halda krónunni verðum við að styðja betur við verðbólgumarkmið Seðlabankans.

Krónan verður að vera góður valkostur fyrir lánþega og launþega - ef við viljum halda henni.